Post Reply

kosters-onderwijzers

Voor doelstellingen van dit forum, zie : 'Mensen van vlees en bloed' in het klembord.
greetjepittery
greetjepittery
Moderator
Posts: 2598
Entry mode: Graphic
Browsing: Graphic
View their family tree
In vorige eeuw kenden we in de Vlaamse dorpen de combinatie koster-orgelist,
maar daarvoor cumuleerden kosters hun taak meestal met die van onderwijzer.
Een koster werd in vroegere eeuwen benoemd door de (kasteel)heer.
Vanuit eigen stamboom zie ik dat deze functie (zoals ook vele stielen) van vader op zoon overging;
zo heb ik het kostersgeslacht Lecot & Maes dat meer dan 1 eeuw (1663-1789) de koster leverden te Mannekesvere.

Meer over het onderwijs in de dorpsscholen in de 17de en 18de eeuw :
http://www.heemkundigekringpollare.be/Onderwijs%20in%20de%20dorpsscholen%20in%20de%2017e%20en%2018e%20eeuw.html
= een publicatie van  de Heemkundige Kring Pollare bij Ninove (met nog 45 andere gedigitaliseerde PDF's!)
Momenteel niet te openen 'in herstel'; een seintje volgt zo weer OK.

Ook volgende tekst over die kosters-onderwijzers met vermelding van namen :
https://www.zonnebeke.be/Vrije_Tijd/Cultuur/Uut_vroegere_tijden_De_Zonnebeekse_Heemvrienden/De_eerste_sporen_van_onderwijs_te_Geluveld
alsook : https://www.zonnebeke.be/Vrije_Tijd/Cultuur/Uut_vroegere_tijden_De_Zonnebeekse_Heemvrienden/Meester_Bruno_Masschelein_een_fenomeen_te_Passendale


In dorpen waar geen koster was, gaven 'schoolmeesters' vrijwillig les en leefden van wat ze kregen (vooral in natura);
hierover nog een tekst gebaseerd op wat mij betovergrootmoeder Virginie (1839-1944) vertelde... 
Haar vader en (over)grootvaders mochten dan wel burgemeester geweest zijn,
maar veel mogen we ons niet voorstellen bij het onderwijs in haar klein Polderdorpje :
http://www.zwinstreek.eu/geschiedenis/heemkundige-kringen/zoeken-in-publicaties/431-de-school-van-mietje-wagemakers-te-lapscheure-1961-03
alsook : http://www.zwinstreek.eu/geschiedenis/heemkundige-kringen/zoeken-in-publicaties/509-het-onderwijs-te-lapscheure-1961-04

Nog iets over het eeuwenlange verschillende schoolopvoeding van jongens ('knechten') en meisjes....
Een aloude opvatting van onze voorouders was dat ze het wel noodzakelijk vonden hun zonen in de elementaire vakken te laten onderwijzen,
terwijl hun dochters zich enkel in typisch vrouwelijke bezigheden dienden te bekwamen. Die conservatieve houding wordt duidelijk geillustreerd in
de "Staat ende verclaers vande goede", opgemaakt op 21 maart 1620 na het overlijden van Jacob Martens, baljuw te Hansbeke, die 9 kinderen achterliet.
In die inventaris staat "dat de weduwe de verplichting op zich nam "haere knechten  te doen leeren leesen ende schriven ende de walsche tale (=Frans)
omme hemlieden te manne commende te behelpen ende ook het meyskin te doen leren hemden, nachtdoucken ende dierghelycke tsnyden
ofte scheppen ende connen nayen om oock haer selfs vrauwe synde te connen behelpen". 
Bron : Heemkundig tijdschrift : "Het Land van Nevele", 1972 (4), A. Martens.

Google zelf eens op (kosters) onderwijzers / schoolmeesters in vorige eeuwen en verfijn door toevoeging van een plaatsnaam...
met wat geluk ontdek je misschien nog familieleden...  Aanvullende info is altijd de moeite waard.  mvg, Greta
greetjepittery
greetjepittery
Moderator
Posts: 2598
Entry mode: Graphic
Browsing: Graphic
View their family tree
Bij het begin van het nieuwe schooljaar hier enkele sites over onderwijs in vorige eeuwen
+ voorgaand openingstekstje, zo nog niet doorgenomen.

http://www.ethesis.net/brabant/brabant_ond_hfst_2_3.htm G van Boxelaer, U.G., 2001/2002
Degelijke uitwerking zoals van een thesis wordt verwacht en tevens een idee gevend van de toenmalige parochies in "het Hertogdom Brabant",
(overeenkomend met de huidige provincies Antwerpen en Vlaams Brabant) in de vroegste tijden.

Vanuit Nederland deze nog steeds in opbouw zijnde interessante site : "Van Griffgel tot iPad" : http://www.onderwijsgeschiedenis.nl/Home/
met in het groene linkse blok verschillende tijdvakken (eeuwen) en topics op te vragen

Met wat creativiteit vind je zeker nog enkele geknipte sites voor je rootsstreek en familiekroniek.

En, begin september is voor vele verenigingen, teams, enz. ook het begin van een nieuw werkingsjaar. 
Na afgelopen zomervakantie daarom een hartelijke oproep tot deelname aan genealogische forumtopics (ev. ook de oudere). 
Samen weten we meer en steken we altijd wat op van elkaar! mvg, Greta
greetjepittery
greetjepittery
Moderator
Posts: 2598
Entry mode: Graphic
Browsing: Graphic
View their family tree
(1)
Helaas is niets nog blijvend in onze tijd en zeker linkjes niet :-( In vorige tekstjes daarom enkele up-to-date linkjes.
Begin september is de tijd bij uitstek om 'met een nieuwe lei te beginnen' en onze voorouders-lesgevers in de schijnwerpers te zetten.
Het valt overigens op dat vele 'schoolmeesters' de basis legden in vorige eeuw voor heemkunde en genealogie.
(2)
In stambomen zitten zeker ook schoolmeesters; de kunst is evenwel ze te dedecteren.
Via de 'local history', zoals in heemkringen (zie forum Secundaire bronnen) kan aardig wat ontdekt worden;
heel soms zelfs online : http://www.andrebuwalda.nl/schoolmeesters_lijst.htm + linkje (Schetten, NL)
plus zie ook linkjes in bovenstaande 2 tekstjes.
(3)
Zowel in Nederland als in Vlaanderen komt de achternaam (de) Schoolmeester(s) voor,
met oudere variant (vanaf 13de E) : Scolmester (NL) en Scolemeester (VL) (onderwijzer).
De Meester(e) daarentegen verwijst meestal niet naar een schoolmeester, maar
naar een (leer) 'meester' in een vak, een geleerde of een baas.
greetjepittery
greetjepittery
Moderator
Posts: 2598
Entry mode: Graphic
Browsing: Graphic
View their family tree
In deze tijd waar het beroep van leerkracht vaak ondergewaardeerd en overvraagd wordt
dreigt er in Vlaanderen al halverwege de eerste trimester een lesgeverstekort,
vooral dan voor de vakken wetenschappen en wiskunde...
Onze 'grijze hersencellen' zijn in de Lage Landen dan wel onze voornaamste troef, maar...
daarvoor zal er een blijvende instroom van competente leerkrachten nodig zijn,
van mensen die kiezen uit gedrevenheid en niet enkel op basis van hoger geldgewin elders...
In Nederland is het probleem al even groot, zo niet groter!
Zie : https://www.hartvannederland.nl/nieuws/2019/lerarentekort-griepgolf-schrikbarend/

In vorige eeuwen daarentegen behoorden schoolmeesters tot de notabelen van het dorp. Ze waren daarbij vaak koster en,
door hun kunde in schoonschrift, sprak men ze soms aan voor het opstellen van allerlei kerkelijke en wereldlijke documenten.

Hier nog iets over de 18de eeuwse dorpsschool te Heist-aan-zee, tevens herkenbaar voor andere streken :
(...) In de 18de eeuw was het de koster die aan de kinderen godsdienstonderricht en de “lees- en schrijfkunst” onderwees. (...)
De school werd voornamelijk in de winter dagelijks bezocht door een veertigtal kinderen... Meestal was de koster ook schoolmeester
gedurende enkele maanden in het jaar, omdat de kinderen voor de rest niet naar school kwamen. Ze werkten in de zomer op het land
https://www.zwinstreek.eu/geschiedenis/heemkundige-kringen/zoeken-in-publicaties/12563-heist-in-de-18de-eeuw-aspecten-uit-het-dagelijkse-leven-deel-ii-1-van-3-2007-03

En, interessante research in 'Vlaamse Stam' (2019, nr.3) met een veelzijdig dossier over Jeugd en onderwijs.
Wie geen lid is van Familiekunde Vlaanderen kan het nummer afzonderlijk bestellen.
PS - Overloop ook eens vorige tekstjes & linkjes zo nog niet ontdekt.
Post Reply

Return to “Dagelijks leven van uw voorouders”